Schurft (Scabiës) Onthuld: Symptomen, Besmettingsrisico’s en Behandeling

De laatste tijd lees je er steeds vaker over: er is schurft geconstateerd bij studenten of bij patiënten in een ziekenhuis. Dat roept natuurlijk een hoop vragen op. Wat is schurft eigenlijk en hoe kun je het krijgen? Heeft het te maken met hygiëne of is schurft een SOA? Wij geven je hier antwoord op deze en andere vragen.

Wat is schurft?

Schurft is een huidaandoening en wordt ook wel scabiës genoemd. Als je schurft hebt, zul je waarschijnlijk merken dat je flinke jeuk krijgt. Die jeuk is vooral aanwezig als je het warm hebt, wat bijvoorbeeld ’s nachts het geval is.

Schurft wordt veroorzaakt door de schurftmijt. Dat is een parasiet, een beestje dat letterlijk onder je huid gaat zitten en gangetjes graaft. Het beestje ziet eruit als een minuscuul spinnetje en is dus erg klein (ca. 0,2 – 0,4 mm). Behalve dat er gangetjes gegraven worden onder de opperhuid, leggen de vrouwelijke schurftmijten ook eitjes onder de huid.

De jeuk wordt voornamelijk veroorzaakt doordat je huid zich verzet tegen deze indringer, vanwege een allergische reactie die ontstaat door de uitwerpselen, eitjes en andere stoffen die de schurftmijt met zich meebrengt.

Wat zijn de symptomen?

Jeuk is een van de belangrijkste symptomen van schurft. Maar het is niet het enige waaraan je kunt merken dat je het hebt. Door de allergische reactie die wordt veroorzaakt door de schurftmijt, kun je ook last krijgen van bultje, blaasjes, roodheid en schilfering. Hierdoor wordt het wel eens verward met andere huidaandoeningen (zoals eczeem). Daarnaast zijn de gangetjes die de schurftmijt heeft gegraven ook vaak zichtbaar. Deze zijn ongeveer 1 cm lang.

Het kan echter ook voorkomen dat er geen uiterlijke kenmerken zijn of dat je geen jeuk ervaart. Dat is vooral het geval in de eerste weken van besmetting en in dat geval is het misschien niet direct duidelijk dat je schurft hebt.

Hoe opvallend is de besmetting?

Als je voor de eerste keer besmet raakt, is dat niet meteen zichtbaar of voelbaar. Dat maakt het lastig om er direct actie op te ondernemen, of te achterhalen waar je de besmetting hebt opgelopen. Onbewust kun je dan vervolgens weer anderen besmetten.

Als je nog niet eerder schurft hebt gehad, zul je pas na 2 tot 6 weken na besmetting merken dat je het hebt (incubatietijd). Dit kan bijvoorbeeld zichtbaar zijn op je handen, waar de gangetjes en andere huidafwijkingen te zien zijn. Daarnaast kunnen de klachten vaak gezien en gevoeld worden tussen de vingers, op de polsen en enkels, in de oksels en knieholten, en onder de borsten. Mannen hebben daarnaast vaak last bij de penis en balzak en bij vrouwen is het vaak zichtbaar rond de tepels. In het gezicht van volwassenen is er over het algemeen geen sprake van schurft, maar bij kinderen kan dat wel het geval zijn.

Is schurft besmettelijk?

Schurft is zeker besmettelijk, maar het is niet zo dat je na een vluchtige ontmoeting met een persoon al grote kans op besmetting hebt. Over het algemeen blijkt dat de besmetting optreedt na een contact van minstens een kwartier, waarbij er tevens sprake is van langdurige of intensieve aanraking. Naast overdracht via menselijk contact, is het ook mogelijk om besmet te raken door bijvoorbeeld op besmette lakens te slapen of je af te drogen met een besmette handdoek.

Iemand de hand schudden die scabiës heeft, zal voor jou dus geen gevolgen hebben. Maar slaap je in een bed dat niet verschoond en niet gelucht is, dan is de kans groot dat je ook besmet raakt.

Is schurft een SOA?

Schurft valt niet onder de seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA), maar je kunt het wel oplopen of overdragen tijdens de seks. Dat heeft te maken met dat er dan sprake is van lichamelijk contact (huid op huidcontact) van minimaal 15 minuten, waardoor de parasiet de gelegenheid krijgt om ‘over te lopen’ van het ene lichaam naar het andere. Daarnaast is de kans groot dat eventueel beddengoed ook besmet zal zijn. Tijdens intensief lichamelijk contact is de kans op besmetting dus groot.

Waar komt schurft vaak voor?

Bij studenten en specifiek in studentenhuizen komt schurft vaak voor, en de laatste jaren neemt dit steeds meer toe. Dit zijn vaak huizen met veel personen die veel (lichamelijk) contact met elkaar hebben en elkaar makkelijk kunnen (her)besmetten. Dat maakt de behandeling ook lastiger, omdat de behandeling gezamenlijk en in één keer goed uitgevoerd moet worden.

Ook in bijvoorbeeld verpleegtehuizen, ziekenhuizen en gevangenissen is het mogelijk dat het opduikt. Daar leven eveneens veel personen samen en daarnaast hebben ouderen of zieken vaak minder weerstand, waardoor ze soms extra gevoelig voor de ernst van besmetting zijn. Medicijngebruik kan daar een rol in spelen.

Overigens kan iedereen schurft oplopen – ook kinderen – en het is dus zeker niet zo dat alleen studenten besmet raken.

Hoe kun je voorkomen dat je schurft krijgt?

Misschien denk je dat het jou niet zal overkomen dat je met schurft besmet raakt, omdat je heel goed op je persoonlijke hygiëne let. Dat is natuurlijk een uitstekend streven. Toch kan dat niet voorkomen dat je besmet raakt, want zoals gezegd kan in principe iedereen met scabiës besmet raken.

Je kunt de parasiet met het blote oog niet zien en je kunt dus ook niet weten of het beddengoed van het bed waarin je slaapt besmet is. Het is wel aan te raden om beddengoed regelmatig te wassen en te luchten, en een bed van iemand anders te verschonen voordat je er zelf in gaat slapen. Is het wel bekend dat iemand schurft heeft, dan is het belangrijk dat je nauw lichamelijk contact met deze persoon vermijdt.

Schurft behandeling

Hoewel schurft een hele vervelende aandoening is, is het niet gevaarlijk. Bovendien is het relatief eenvoudig te verhelpen, maar daar moet je wel wat moeite voor doen.

De twee meest gebruikelijke middelen om schurft te behandelen zijn een crème (permetrine) of tabletten (ivermectine). Permetrine heeft de voorkeur als eerste behandeling. Er moeten daarbij een aantal stappen op nauwkeurige wijze uitgevoerd worden, waarbij onder andere het hele lichaam (behalve slijmvliezen) vanaf de kaakrand naar beneden ingesmeerd moet worden en de crème 8 tot 12 uur op de huid moet blijven zitten.

Ook is het van belang dat beddengoed, handdoeken en kledingstukken die vanaf drie dagen voor behandeling gedragen zijn op 60 graden gewassen moeten worden. Kledingstukken die niet op 60 graden gewassen kunnen worden, moeten drie dagen in een goed afgesloten zak bewaard worden.

Nadat de crème 8 tot 12 uur op de huid heeft gezeten, is het zaak om jezelf goed te wassen en schone kleding aan te trekken. Vaak wordt geadviseerd om de behandeling met permetrine na 7 tot 14 dagen te herhalen.

Tot slot is het zeer belangrijk dat bedgenoten en huisgenoten zich tegelijk met jou behandelen, ongeacht of ze tekenen van besmetting vertonen.

Je kunt op deze pagina van de GGD meer lezen over de behandeling van schurft.

Hoe lang duurt het voordat een schurft behandeling werkt?

Als de behandeling nauwkeurig wordt uitgevoerd door alle betrokken personen, dan zouden de schurftmijten helemaal verdwenen moeten zijn. Die nauwkeurigheid geldt niet alleen voor het smeren met de crème (of het nemen van de tabletten), maar dus ook voor alle voorzorgsmaatregelen met betrekking tot het wassen en luchten van beddengoed, kleding en handdoeken.

De klachten kunnen dan na een paar dagen al afnemen, maar het komt geregeld voor dat de jeuk nog enkele weken aanhoudt. Dit komt dan door een overgevoeligheidsreactie van de huid die wordt veroorzaakt door de dode schurftmijten. In sommige gevallen kan dit zelfs nog maanden het geval zijn.

Daarnaast is het goed om te benoemen dat de jeuk die ontstaat door schurft na behandeling erger kan worden. Dit duurt hooguit enkele weken. Het wordt aangeraden om contact op te nemen met de huisarts als de jeuk ruim 2 weken na de behandeling erger wordt, als je na 4 weken na de behandeling nog steeds jeuk hebt of als je na de behandeling nieuwe plekjes op de huid krijgt.

Schurft hebben is geen reden tot schaamte

Soms kun je achterhalen waar je de besmetting met schurft hebt opgelopen. Maar soms ook niet. Want als je bijvoorbeeld ergens overnacht hebt, kun je niet altijd weten wie er voor jou in dat bed heeft geslapen. En soms is het gewoon heel lastig om de bron van de besmetting te achterhalen. Maar het laatste wat je moet doen, is met klachten rond blijven lopen omdat je je schaamt voor het feit dat je het hebt. Dat helpt jou niet van de jeuk en de blaasjes af. En het blijft daarnaast net zo besmettelijk. Informeer dus in je directe omgeving of meer mensen dezelfde ervaring of symptomen hebben, zodat jullie gezamenlijk de strijd tegen schurft aan kunnen gaan.