Wat is een SOA?

Het is een term waar je liever niet te veel aan denkt en waar je toch volop rekening mee dient te houden: SOA. De afkorting staat voor Seksueel Overdraagbare Aandoening. Hier zijn vele verschillende soorten van, zoals:

• Chlamydia
• Gonorroe
• Genitale wratten
• Herpes
• Lues
• Plasbuisontsteking
• Hepatitis B
• Schurft
• Hiv
• Schaamluizen
• Trichomonas

Chlamydia en gonorroe komen het meeste voor. Symptomen lopen per aandoening heel erg uiteen: denk aan ongewone afscheiding, jeuk rond de geslachtsdelen en pijn bij het plassen. De meest voorkomende klachten die passen bij chlamydia en gonorroe hebben we hieronder samengevat. Heb je aanhoudend met één van deze verschijnselen te maken? Overleg dan met je huisarts of doe een SOA-test via SoaStudentArts.nl.

Symptomen chlamydia

Ongeveer de helft van de mannen ervaart klachten door chlamydia. Voor vrouwen is dit nog minder: ongeveer 1 op de 10 vrouwen ervaart klachten. Als je klachten ervaart, kun je de volgende dingen merken:

• Pijn of een branderig gevoel tijdens het plassen
• Ongewone afscheiding of vocht uit de vagina/penis
• Pijn onder in je buik (of pijn in de ballen bij mannen)
• Afwijkend bloedverlies uit de vagina (terwijl je niet ongesteld bent of tijdens/na de seks)
• Jeuk of pijn in de anus
• Bloed of andere afscheiding bij je poep
• Keelpijn
• Oogontsteking (dit komt niet vaak voor)

Symptomen gonorroe

Voor gonorroe geldt ook dat je niet altijd klachten hoeft te ervaren. Dat is vooral bij vrouwen het geval. Als je wel klachten ervaart, kun je het volgende merken:

• Vocht of ongewone afscheiding uit de vagina/penis
• Pijn tijdens het plassen
• Pijn aan de prostaat of ballen
• Afwijkend bloedverlies uit de vagina (terwijl je niet ongesteld bent of tijdens/na de seks)
• Keelpijn
• Jeuk of pijn in de anus
• Pijn in de gewrichten (dit komt niet vaak voor)
• Oogontsteking (dit komt niet vaak voor)

Wat is de kans op een SOA?

Een SOA kan zich bevinden in sperma, voorvocht of vocht uit de vagina, slijmvliezen, bloed, en in sommige gevallen in het schaamhaar of op de huid. Na één keer onveilige seks kun je al een SOA overdragen, en hoe vaker je onveilige seks hebt, hoe groter de kans is dat je een SOA oploopt. Zo simpel is het. Met onveilige seks bedoelen we contact met de penis in de vagina of anus zonder condoom, en beffen of pijpen zonder condoom of beflapje. Dat geldt dus ook voor gevallen waarbij er tijdens de seks iets is misgegaan met het condoom (bijvoorbeeld afgegaan of gescheurd). Seks zonder condoom kan veilig zijn, maar dan moet je wel zeker weten dat iedereen die deelneemt aan de seks geen SOA heeft en/of andere preventieve maatregelen heeft genomen (zoals vaccinatie of gebruik van PrEP).

Sommige mensen hebben meer kans op SOA’s dan anderen, waardoor ze tot een risicogroep worden gerekend:

• Mannen die seks hebben met mannen
• Je partner of jijzelf komt uit een gebied waar sommige SOA’s vaker voorkomen (voornamelijk Azië, Afrika, Zuid-Amerika, Midden-Amerika, Oost-Europa en Rusland)
• Sekswerkers
• Je hebt veel wisselende sekspartners (3 of meer in de afgelopen 6 maanden)
• Je sekspartner heeft seks met personen die meer risico hebben op SOA’s

Risicogroepen moeten vrijwel altijd uitgebreid getest worden, waaronder op de ‘big five’: chlamydia, gonorroe, syfilis, hepatitis B en hiv. Daarnaast moet er soms aanvullend getest worden op bijvoorbeeld hepatitis C, LGV of trichomonas. Behoor je tot een risicogroep, neem dan contact op met je huisarts.

Gemiddeld wordt er rond de 20% van de SOA-testen die door huisartsen en SOA poli’s worden verricht ook daadwerkelijk seksueel overdraagbare aandoeningen aangetroffen. Dat lijkt misschien een laag aantal (al vinden wij van niet), maar waan je daarom niet meteen veilig. Om te voorkomen dat je zelf een SOA oploopt of het overdraagt aan anderen, is het erg belangrijk dat seks niet alleen aangenaam maar ook veilig is.

Wat is de incubatietijd van een SOA?

De incubatietijd van een SOA zegt wat over de periode die verstrijkt tussen de besmetting en het krijgen van de eerste symptomen. De windowfase geeft aan na welke periode met genoeg zekerheid een infectie aangetoond kan worden door te testen. Onderstaand worden de incubatietijd en windowfase volgens NHG-standaarden getoond voor chlamydia, gonorroe, syfilis, hiv en hepatitis B. Bij klachten wordt echter altijd aangeraden om eerder te testen en indien die testuitslag negatief is, wordt voor chlamydia en gonorroe aangeraden om na 3 weken opnieuw te testen en bij syfilis en hiv na 3 maanden opnieuw te testen.

Chlamydia

Chlamydia is de meest voorkomende SOA. Bij huisartsen is het aandeel chlamydia voor mannen en vrouwen stabiel. Recent is gemeten dat in Groningen 24% van de testen een positieve chlamydia uitslag geven, een kwart dus!

Incubatietijd: 1-3 weken
Windowfase: 3 weken

Gonorroe

Deze SOA komt vooral voor bij homoseksuele mannen. Ook bij huisartsen is er een toename van het aantal mensen met gonorroe. Deze toename was met name onder mensen ouder dan 25 jaar.

Incubatietijd: 2-14 dagen (gem. 8 dagen)
Windowfase: 3 weken

Syfilis

In vrijwel alle gevallen (95 procent) gaat het om homoseksuele mannen. Het aantal diagnoses onder vrouwen en heteroseksuele mannen bleef in 2017 zeer laag.

Incubatietijd: 10-90 dagen
Windowfase: 3 maanden

Hiv

In 2017 kwamen ruim 1.000 nieuwe mensen met hiv bij de Nederlandse hiv-behandelcentra. Het aantal nieuwe hiv-infecties neemt langzaam af. Twee derde van de hiv-infecties wordt vastgesteld bij homoseksuele mannen.

Incubatietijd: max. 3 maanden
Windowfase: 3 maanden

Hepatitis B

Er zijn in Nederland ongeveer 40.000 mensen die het hepatitis B-virus bij zich dragen. Sommige mensen hebben meer kans op hepatitis B, zoals mannen die seks hebben met mannen. Je kunt je laten vaccineren tegen hepatitis B.

Incubatietijd: 4 weken tot 6 maanden (gemiddeld 2-3 maanden)
Windowfase: 3 maanden

Wanneer moet ik een SOA-test doen?

Het kan zijn dat je binnen een korte periode met één of meerdere partners onveilige seks hebt gehad. Misschien ben je over één van hen niet (helemaal) zeker of ervaar je klachten die overeenkomen met de voorbeelden die we hierboven hebben benoemd. In dat geval is het verstandig om contact op te nemen met je huisarts of bij ons een betrouwbare SOA-test te bestellen. Ook kun je voor betrouwbare informatie terecht bij Thuisarts.nl en Soa Aids Nederland.

Redenen voor een SOA-test

Hieronder staan een aantal redenen voor het doen van een SOA-test:

• Je hebt onveilige seks gehad
• Je hebt klachten die passen bij een SOA
• Je bent gewaarschuwd voor een SOA
• Je hebt een vaste relatie en wilt stoppen met het condoom
• Je bent sinds kort zwanger
• Je laat een spiraal plaatsen
• Er is sprake van (andere) risicofactoren, zoals het geval is als je veel wisselende bedpartners hebt of als je man bent en seks hebt met mannen.

Doorloop de testwijzer om meer duidelijkheid te krijgen over jouw situatie of neem contact op met je huisarts, want in sommige gevallen moet er uitgebreid getest worden.

Zowel mannen als vrouwen kunnen bij ons terecht. Zodra blijkt dat je daadwerkelijk een SOA hebt, ben je bij ons aan het juiste adres voor de beste nazorg. Bij ons is het bijvoorbeeld mogelijk om direct de benodigde medicatie aan te vragen en thuisbezorgd te krijgen, en we kunnen je helpen met het (anoniem) waarschuwen van je bedpartners. Bovendien zijn wij jouw aanspreekpunt wanneer je vragen hebt over de aandoening en wat je het beste kunt doen voor een succesvolle behandeling. Samen doen we er alles aan om jou fysiek én mentaal weer gezond te maken!